Singapore dẫn đầu Đông Nam Á trong việc xanh hóa ngành thép

Singapore đang dẫn đầu khu vực Đông Nam Á trong xu hướng chuyển đổi sang sử dụng thép xanh, nhờ các chính sách sớm được ban hành như áp thuế carbon đầu tiên trong khu vực (từ năm 2019) và tập trung vào tính bền vững trong lĩnh vực xây dựng và cơ sở hạ tầng.

Công ty sản xuất thép duy nhất tại Singapore - NatSteel - đã tiên phong cung cấp thép xanh và hiện đã mở rộng nguồn cung thép xanh sang thị trường New Zealand. NatSteel chủ yếu sử dụng phế liệu trong quy trình lò điện hồ quang và đã đạt nhiều chứng nhận bền vững quốc tế. Mới đây nhất, NatSteel được trao chứng nhận “Level A” từ tổ chức Global GreenTag (Úc) với lượng phát thải chỉ 0,5 tấn CO₂ tương đương trên mỗi tấn thép sản xuất - thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 1,92 tấn, theo dữ liệu của Hiệp hội Thép Thế giới (World Steel Association).

Năm 2023, mức tiêu thụ thép biểu kiến của Singapore đạt 2,9 triệu tấn - chiếm 0,23% tổng mức tiêu thụ của châu Á. Bình quân đầu người, Singapore tiêu thụ 491 kg thép/năm - cao hơn nhiều so với các nước láng giềng như Việt Nam, Malaysia và Nhật Bản.

Trước áp lực từ các quy định khí hậu trong nước và quốc tế, các nhà phân phối tại Singapore đang tích cực chuyển sang nhập khẩu thép xanh. Steelaris - một trong những nhà phân phối thép lớn tại Singapore - mỗi tháng nhập khoảng 3.000 đến 5.000 tấn thép carbon thấp từ các nhà sản xuất lớn như ArcelorMittal, Nippon Steel và Hyundai Steel. Hơn 60% lượng hàng trong kho của Steelaris là thép phát thải thấp, tức phát thải dưới 1 tấn CO₂/tấn thép.

Ông Ang Tee Seng, Giám đốc điều hành Steelaris, cho biết: “Áp lực pháp lý - đặc biệt từ EU với cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) và từ chính phủ Singapore với sự thúc đẩy mạnh mẽ về phi cacbon hóa - là động lực chính thúc đẩy chúng tôi mở rộng nguồn hàng thép xanh.”

Khi Cơ chế CBAM của EU bước vào giai đoạn thực thi chính thức vào năm 2026, các quốc gia châu Á cũng đối mặt với áp lực gia tăng trong việc siết chặt các quy định môi trường nhằm phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.

Thuế carbon tại Singapore, khởi điểm từ năm 2019, hiện đã tăng lên S$25/tấn vào năm 2024 và dự kiến sẽ tăng lên S$50-80/tấn vào năm 2030 nhằm đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Ngoài ra, quy định về báo cáo phát thải Scope 3 đối với các công ty niêm yết và yêu cầu các công trình sử dụng tiêu chuẩn xây dựng xanh - như tại dự án Nhà ga số 5 của Sân bay Changi - càng tạo thêm động lực cho các nhà phân phối đầu tư vào thép xanh.

Ngành xây dựng là động lực tiêu thụ chính

Trong khi một số quốc gia đang giảm tốc các mục tiêu khí hậu vì căng thẳng địa chính trị và bất ổn kinh tế, Singapore vẫn tiếp tục triển khai hàng loạt chính sách khuyến khích phát triển bền vững. Tại các dự án xây dựng mới, một số chủ đầu tư yêu cầu ít nhất 10 - 20% thép sử dụng phải là thép phát thải thấp.

Các gói thầu của chính phủ hiện cũng ưu tiên các nhà thầu có chứng nhận xanh, đi kèm với công cụ hỗ trợ tính toán phát thải carbon như công cụ trực tuyến do JTC Corp phát triển vào năm 2023.

Tập đoàn phát triển bất động sản Lendlease (Úc) đã tích cực tích hợp vật liệu phát thải thấp - bao gồm thép, bê tông và xi măng - trong các dự án lớn tại Singapore như Paya Lebar Green và trụ sở Singtel mới, giúp giảm 30 - 33% lượng carbon tích lũy.

Theo ông Darryl Stuckey, Giám đốc phát triển bền vững của Lendlease, công ty tiêu thụ gần 1 triệu tấn vật liệu xanh mỗi năm - trong đó thép chiếm 20%. Các quyết định mua thép sẽ phụ thuộc vào loại dự án, vị trí và yêu cầu từ nhà đầu tư.

Thách thức về chi phí và dữ liệu giá

Mặc dù nhu cầu đang tăng, nhưng giá thép xanh vẫn không đồng đều do thiếu chuẩn định nghĩa rõ ràng và dữ liệu lịch sử giá hạn chế. “Khách hàng thường không muốn trả thêm nếu không có áp lực từ luật pháp,” ông Ang chia sẻ.

Ông Stuckey cho biết, Lendlease buộc phải thiết kế lại công trình để bù chi phí cao hơn của vật liệu xanh. “Điều này giúp chúng tôi chuẩn bị sẵn sàng cho các thay đổi chính sách trong tương lai,” ông nói.

Việc thiếu dữ liệu phát thải đồng nhất giữa các nhà máy thép cũng gây khó khăn cho việc so sánh và dự báo thị trường. Dù vậy, một số nền tảng công nghệ như Carbon Chain và HiQLCD đang nổi lên để giúp doanh nghiệp đo lường dấu chân carbon chính xác hơn.

Giá chênh lệch lớn theo loại sản phẩm

Hiện tại, chênh lệch giá giữa thép thường và thép xanh dao động từ $50-$100/tấn đối với sản phẩm như thép cuộn cán nóng. Tuy nhiên, với thép tấm hoặc ống thép rỗng, mức chênh lệch có thể lên tới $300/tấn.

Do hầu hết giao dịch vẫn được thực hiện theo từng dự án cụ thể, giao dịch thị trường giao ngay (spot trading) còn rất hạn chế - khiến việc xây dựng chỉ số giá chuẩn cho thép xanh trở nên khó khăn.

Một số nhà phát triển cho biết chi phí tổng thể có thể tăng tới 30% khi dùng thép xanh – đây là yếu tố khiến họ phải cân nhắc kỹ hơn về hiệu quả tài chính.

Nguồn cung hạn chế và khúc mắc tài chính

Nguồn cung thép xanh hiện vẫn hạn chế, đặc biệt với các loại như thép tấm vẫn chủ yếu sản xuất theo quy trình lò cao - không đáp ứng yêu cầu phát thải thấp. Chỉ khoảng 90% dầm thép của Steelaris đáp ứng tiêu chuẩn phát thải thấp, trong khi với thép tấm và ống rỗng thì dưới 30%.

Các ngân hàng lớn tại Singapore như DBS, OCBC và UOB vẫn xem ngành thép là lĩnh vực “khó giảm phát thải”. Dữ liệu phát thải tài trợ gần nhất cho thấy các khoản cho vay trong ngành này đang xa dần mục tiêu năm 2030 của các ngân hàng.

Với nhu cầu thép toàn cầu chưa phục hồi mạnh, nhiều chuyên gia cho rằng các chính sách vẫn sẽ là yếu tố quan trọng nhất thúc đẩy ngành thép tiến tới phát thải thấp.

T.L