Ngành thép: Cơ hội nhiều, thách thức lớn

Dù gặp không ít những tác động từ nền kinh tế trong nước và thế giới, năm 2019, ngành thép trong nước vẫn giữ được mức tăng trưởng. Tuy nhiên, năm 2020, dự báo sẽ tiếp tục phân hóa rõ nét hơn giữa các doanh nghiệp (DN), nguy cơ đối mặt với các vụ việc phòng vệ thương mại (PVTM) ngày một cao sẽ đặt ngành thép Việt Nam trước những khó khăn không nhỏ.

Tiêu thụ nội địa tăng trưởng khả quan

Theo đánh giá của Hiệp hội Thép Việt Nam (VSA), sản xuất thép trong nước năm 2019 tương đối ổn định về giá và thị trường các sản phẩm. Tăng trưởng sản xuất và bán hàng thép trong 11 tháng đầu năm 2019 lần lượt đạt 4,1% và 6,3% so với cùng kỳ năm 2018.

Nhiều chuyên gia nhận định, năm 2020, riêng với nội địa, thị trường bất động sản vẫn còn dư địa phát triển nên ngành thép vẫn có cơ hội tăng trưởng. Đánh giá của Trung tâm Nghiên cứu - Phân tích chứng khoán Vietinbank cho thấy, ngành thép mang tính chu kỳ và có sự phụ thuộc vào thị trường xây dựng và bất động sản. Bên cạnh đó, định hướng của Việt Nam vẫn hướng tới các hoạt động sản xuất công nghiệp, nhu cầu xây dựng cơ sở hạ tầng còn rất lớn với các đại dự án đang được xem xét triển khai như đường cao tốc, đường sắt Bắc - Nam, các tuyến đường trên cao nội đô, hệ thống tàu điện ngầm… Với mức tương quan đó, ngành thép được dự báo tăng trưởng khoảng 9% trong năm 2020.

Xuất khẩu lao đao

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, xuất khẩu (XK) sắt thép tính chung 11 tháng đầu năm 2019 đã đạt 6,04 triệu tấn, thu về 3,86 tỷ USD, tăng 4,4% về lượng, nhưng giảm 8,4% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2018. Trong đó, các thị trường XK chính của Việt Nam vẫn là khu vực ASEAN với 63%; tiếp theo là Hoa Kỳ (6,5%); châu Âu (5,6%); Hàn Quốc; Trung Quốc và Nhật Bản.

Về XK, VSA cho rằng, áp lực cạnh tranh về giá ngày càng gay gắt ở khu vực Đông Nam Á, khi các nhà máy thép Thổ Nhĩ Kỳ thay đổi thị trường XK. Để giữ được mức hàng tiêu thụ xuất khẩu, DN ngành thép chấp nhận câu chuyện giảm bớt biên lợi nhuận. Đó cũng chính là lý do dù số lượng XK thép tăng nhưng doanh thu lại sụt giảm so với cùng kỳ năm trước.

Thị trường XK đang bị thu hẹp, trong khi giá nguyên liệu - thép cuộn cán nóng (HRC) liên tục đi xuống, khiến hoạt động kinh doanh của nhiều DN điêu đứng. Để XK sang thị trường như Hoa Kỳ, DN phải nhập HRC từ Ấn Ðộ hoặc mua của nhà sản xuất trong nước là Formosa Hà Tĩnh. Tuy nhiên, chỉ những DN lớn như Thép Hòa Phát mới có thể duy trì mua hàng của Formosa Hà Tĩnh thường xuyên, các DN quy mô vừa và nhỏ gặp khó khăn không ít.

Đánh giá về tình trạng này, ông Võ Trí Thành - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) - cho rằng, ngành thép hiện tồn đọng nhiều vấn đề, trước hết là độ chênh giữa nhu cầu nội địa và khả năng sản xuất. Bên cạnh đó, thách thức từ cạnh tranh khi liên tiếp các nước sử dụng biện pháp PVTM để bảo vệ nền sản xuất trong nước…

Tuy nhiên, ông Nghiêm Xuân Đa - Chủ tịch VSA - cho rằng, sản xuất và tiêu thụ thép vẫn sẽ có bước tăng trưởng trong năm 2020 bởi Việt Nam đang hội nhập rất mạnh - cơ sở cho DN Việt Nam thúc đẩy XK sang các nước hơn nữa. Đây cũng là động lực để DN cơ cấu sản xuất, tăng tính cạnh tranh. Để có thể đảm bảo tăng trưởng và giữ vững thị phần trong nước, DN rất cần nhà nước tăng cường bảo vệ sản xuất trong nước bằng các công cụ PVTM hiệu quả. Cùng với đó, DN cần chủ động tiếp cận, nâng cao năng lực cạnh tranh cho sản phẩm. Đồng thời, đa dạng hóa thị trường XK để tránh rủi ro; tuân thủ luật thương mại, pháp luật cạnh tranh quốc tế...