Giảm phát thải khí nhà kính trong sản xuất thép

Ngành thép Việt Nam đã phát triển với tốc độ cao thời gian qua, trung bình 18% cho sản xuất và 20% cho tiêu dùng. Mức tăng trưởng này sẽ duy trì cao trong tương lai, tuy nhiên, đây cũng là lĩnh vực tiêu tốn nhiều năng lượng cũng như phát thải nhiều khí nhà kính.

Để có thể giảm lượng khí thải ra môi trường từ các hoạt động sản xuất thép, các chuyên gia cho rằng, bên cạnh các giải pháp về đầu tư, chuyển đổi công nghệ thì giải pháp mở hướng, thúc đẩy phát triển thị trường carbon cũng cần được quan tâm, chú trọng phát triển.

Nguồn phát thải CO2 lớn

Hiện cả nước có trên 300 doanh nghiệp nhỏ và vừa sản xuất gang thép, góp phần tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm cho xã hội. Song, do đặc thù của ngành là sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch (than) nên lượng phát thải khí CO2 ra môi trường cũng rất lớn. Đặc biệt, quá trình sản xuất gang thép đã tạo ra một lượng lớn các chất thải gây ô nhiễm môi trường với lượng bụi lên tới hàng triệu tấn/năm, thành phần chủ yếu là các oxit kim loại và những loại oxit khác (FeO, MnO, Al2 O3, SiO2, CaO, MgO), các loại khí thải chứa CO, CO2, SO2, NO2 gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người mà trực tiếp là những công nhân làm việc trong nhà máy. Đồng thời, việc phát thải lớn lượng khí nhà kính như CO2, NO2... cũng đã và đang góp phần làm biến đổi khí hậu.

Khảo sát của Vụ Tiết kiệm năng lượng, Bộ Công thương tại một số công ty sản xuất thép như Hòa Phát, Formosa..., cho thấy, để sản xuất ra 10 triệu tấn thép thì các nhà máy phát thải ra môi trường khoảng 21 triệu tấn khí CO2. Việc sử dụng than luyện cốc chính là nguồn phát thải lớn nhất trong các nhà máy sử dụng công nghệ BOF. Phần lớn phát thải và tiêu thụ năng lượng là do các nhà máy sử dụng công nghệ lò thổi ôxy BOF chiếm 77% tổng phát thải trong năm 2018 và tăng lên 92% năm 2025.

Trong khi đó, cường độ phát thải tại các nhà máy sử dụng công nghệ EAF (công nghệ luyện thép bằng lò điện hồ quang) ở Việt Nam hiện nay cao hơn so với mức trung bình thế giới 1,5 - 2 lần, lý do chính là do tỷ lệ sử dụng nhiên liệu hóa thạch nhiều trong sản xuất điện. Phát thải toàn ngành năm 2025 dự kiến vào khoảng 122,5 triệu tấn, năm 2030 phát thải khoảng 132,9 triệu tấn CO2, chiếm 17% tổng phát thải toàn quốc.

Đồng bộ các giải pháp

Các ý kiến đều cho rằng, mỗi công đoạn đều phát sinh các chất thải (rắn, khí, bụi và nước thải) sẽ tác động lớn đến khí hậu nếu không qua xử lý. Do đó, mỗi doanh nghiệp trong ngành thép cần hành động tích cực nhằm đảm bảo hài hòa giữa tăng trưởng và bảo vệ môi trường, đồng thời giảm lượng phát thải khí nhà kính trong quá trình sản xuất. Chẳng hạn như nếu thực hiện sử dụng các nguồn điện năng từ năng lượng tái tạo, năng lượng mặt trời... thì tiềm năng giảm phát thải khí CO2 vào khoảng 13,5%/năm; nếu sử dụng than sinh khối, tiềm năng giảm phát thải có thể đạt được thông qua giải pháp này là rất lớn, khoảng 25%/năm. Đặc biệt, nếu sử dụng điện tái tạo trong công nghệ EAF (công nghệ luyện thép bằng lò điện hồ quang) thì tiềm năng giảm phát thải lên đến 70%.

Đồng thời, các doanh nghiệp cần lựa chọn, áp dụng công nghệ khai thác, chế biến và sản xuất thép tiên tiến; chú trọng công nghệ sản xuất sạch hơn; đầu tư chiều sâu, đổi mới thiết bị, lấy việc phòng ngừa ô nhiễm, giảm thiểu chất thải, hạn chế phát sinh gây tác động tiêu cực bằng việc sử dụng công nghệ ít tiêu tốn vật tư, nguyên nhiên liệu; kết hợp với biện pháp xử lý cuối nguồn để đảm bảo không thải ra môi trường nhiều chất khí gây hiệu ứng nhà kính làm biến đối khí hậu.

Trao đổi về lĩnh vực này, ông Hoàng Văn Tâm, Phó Chánh văn phòng biến đổi khí hậu, Vụ Tiết kiệm năng lượng, Bộ Công thương, cho biết, việc tạo tín chỉ carbon và bán ra thị trường là hướng đi mới đang được Bộ Công thương triển khai thí điểm với ngành thép, nhằm khuyến khích các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính. Để làm được điều này, bộ đang phối hợp cùng nhiều bộ ngành, đối tác quốc tế tìm kiếm các cơ hội hợp tác huy động các nguồn tài chính nhằm thực hiện các hành động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính trong ngành thép; xác định các công cụ định giá carbon khả thi với ngành thép và đề xuất lộ trình áp dụng công cụ định giá carbon.

Ông Tâm cũng nhìn nhận, phát triển thị trường carbon sẽ mang lại cơ hội mới cho các nhà đầu tư và doanh nghiệp trong việc mua bán tín chỉ carbon, mở ra nhiều hướng đi mới trong việc bảo vệ môi trường và yêu cầu các cơ sở sản xuất đầu tư giảm thiểu khí thải hoặc trả tiền để mua tín chỉ carbon. Kết quả của dự án hợp phần trong lĩnh vực sản xuất thép sẽ là tiền đề cơ bản cho việc triển khai các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính trong công nghiệp thực hiện Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về kế hoạch thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030.