Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật để nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN

Vốn chủ sở hữu tăng, doanh thu tăng, tổng vốn đầu tư tăng, tổng nộp NSNN tăng… là những dấu hiệu khả quan về tình hình sản xuất, kinh doanh của các DN đang nắm giữ phần vốn nhà nước.

Tuy nhiên, tồn tại không phải đã hết và rất cần sự quyết liệt trong thực hiện cũng như tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật để nâng cao hiệu quả hoạt động của các DN này.

Tổng doanh thu 1.559.097 tỷ đồng

Theo báo cáo của Chính phủ về hoạt động đầu tư, quản lý, sử dụng vốn nhà nước tại DN gửi các đại biểu Quốc hội, tính đến thời điểm kết thúc năm tài chính 2018, cả nước có 855 DN có vốn nhà nước (không bao gồm Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Việt Nam do đang thực hiện tái cơ cấu theo nghị quyết của Bộ Chính trị, Chính phủ và các ngân hàng thương mại nhà nước). Tổng vốn nhà nước đang đầu tư tại 855 DN này là 1.533.001 tỷ đồng, tăng 6% so với thực hiện năm 2017. Trong đó, DNNN là 1.368.867 tỷ đồng và DN có vốn nhà nước là 164.134 tỷ đồng. Tổng tài sản của các DN có vốn nhà nước đạt 3.715.187 tỷ đồng, tăng 2% so với thực hiện năm 2017. Trong số này, có 110/855 DN có kết quả kinh doanh bị lỗ (chiếm 13% tổng số DN có vốn nhà nước). Tổng số phải nộp ngân sách nhà nước của các DN có vốn nhà nước là 367.712 tỷ đồng, tăng 6% so với thực hiện năm 2017.

Vốn chủ sở hữu của các DNNN tính đến 31/12/2018 là 1.368.867 tỷ đồng, tăng 5% so với thực hiện năm 2017. Tổng doanh thu của các DNNN đạt 1.559.097 tỷ đồng, tăng 9% so với thực hiện năm 2017. Lãi phát sinh trước thuế của các DNNN đạt 165.752 tỷ đồng, tăng 3%. Tổng số phát sinh phải nộp NSNN của các DNNN là 267.983 tỷ đồng, tăng 5% so với thực hiện năm 2017.

Tổng hợp tình hình tài chính và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh năm 2018 của các DNNN đều có xu hướng tăng lên so với năm 2017. Hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNNN đều đạt được mục tiêu tăng trưởng, nâng cao hiệu quả, tăng thu cho ngân sách và giải quyết việc làm. Việc huy động vốn của hầu hết DN đều nằm trong giới hạn quy định (không quá 3 lần vốn chủ sở hữu) nên tình hình tài chính của DN được an toàn và khả năng bảo toàn vốn cao. Về cơ bản, các khoản vốn huy động đều được sử dụng đúng mục đích và hầu hết đều mang lại hiệu quả. DNNN cũng thể hiện được vai trò chủ đạo trên nhiều phương diện.

Tuy nhiên, tồn tại, hạn chế cũng còn nhiều. Nhìn chung, hiệu quả sản xuất kinh doanh và đóng góp của một số DNNN còn thấp, chưa tương xứng với nguồn lực Nhà nước đầu tư. Một số dự án của DNNN còn thua lỗ, thất thoát vốn lớn (như 12 dự án của ngành Công Thương). Cơ chế quản trị DNNN còn chậm đổi mới, chưa phù hợp với các thông lệ, chuẩn mực quốc tế; tính công khai, minh bạch còn hạn chế. Trách nhiệm của người quản lý DNNN chưa rõ ràng. Công tác cán bộ, chính sách tiền lương, thưởng của DNNN còn chưa gắn với hiệu quả hoạt động của DN theo cơ chế thị trường… Bên cạnh đó, công tác cổ phần hóa (CPH) DNNN còn chậm, do đó ảnh hưởng đến đổi mới quản trị DN cũng như hạn chế kênh huy động vốn trên thị trường chứng khoán; chậm quyết toán bàn giao sang công ty cổ phần của các DN CPH, làm ảnh hưởng đến công tác bàn giao và thu nộp các khoản về Quỹ Hỗ trợ sắp xếp và phát triển DN. Nhiều DN chậm đăng ký giao dịch, niêm yết trên TTCK làm ảnh hưởng đến tính công khai, minh bạch của thị trường, chậm đổi mới công tác quản trị DN sau cổ phần, cũng như hạn chế công tác giám sát.

Hơn thế nữa, việc chậm phê duyệt phương án cơ cấu lại DN ảnh hưởng đến tiến độ triển khai và khả năng hoàn thành mục tiêu cơ cấu lại DNNN. Việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu khi xảy ra sai phạm cũng chưa kịp thời. Việc tổ chức thực hiện pháp luật về công bố thông tin còn mang tính hình thức, dẫn tới khó giám sát DN, không đủ thông tin tạo dư luận xã hội thiếu tích cực về tính minh bạch của DNNN...

Quyết liệt triển khai các nghị quyết

Để khắc phục những tồn tại, hạn chế, Chính phủ đang chỉ đạo tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN. Trong đó, giải pháp đầu tiên được nêu là tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật phục vụ quá trình cơ cấu lại và nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của DNNN và DN có vốn nhà nước. Theo đó, Chính phủ hoàn thành việc rà soát, báo cáo Quốc hội ban hành các luật sửa đổi, bổ sung liên quan đến DNNN gồm: Luật Đầu tư, Luật DN; Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại DN; Luật Cán bộ, công chức; Luật Phá sản; Bộ luật Lao động để tạo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ. Đồng thời, xây dựng và sớm ban hành các nghị định hướng dẫn thuộc thẩm quyền của Chính phủ liên quan đến lĩnh vực quản lý, hoạt động của DN.

Về công tác quản lý, một giải pháp được đề xuất là tiếp tục thực hiện đề án tái cơ cấu 12 dự án, DN yếu kém theo đúng nội dung, thời gian đã được phê duyệt, đảm bảo nguyên tắc thị trường, không sử dụng NSNN, hạn chế thấp nhất tổn thất (nếu có). Chính phủ chỉ đạo quyết liệt các cơ quan liên quan để đưa một số dự án trọng điểm chậm tiến độ, đặc biệt là dự án nhà máy điện vào vận hành, tạo ra động lực tăng trưởng cho nền kinh tế.

Về phía tập đoàn kinh tế, tổng công ty, DNNN, các giải pháp được đề xuất tập trung vào yêu cầu lãnh đạo các đơn vị này phải xây dựng kế hoạch kinh doanh hiệu quả, cắt giảm chi phí, tăng cường quản lý công nợ, xử lý dứt điểm các nội dung của đề án tái cơ cấu 12 dự án yếu kém; bổ sung nội dung kiểm tra, thanh tra trách nhiệm người đứng đầu đơn vị trong CPH, thoái vốn…

Liên quan đến việc thúc đẩy CPH, thoái vốn, chia sẻ thêm về các giải pháp, ông Đặng Quyết Tiến - Cục trưởng Tài chính DN, Bộ Tài chính cho rằng, trước hết các bộ, ngành, địa phương, DNNN cần tập trung khắc phục những tồn tại, hạn chế, nghiêm túc, khẩn trương, quyết liệt triển khai các nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, hoàn thành việc phê duyệt hoặc trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để triển khai đề án cơ cấu lại các DN thuộc lĩnh vực quản lý theo đúng quy định. Các DNNN thuộc diện CPH cần khẩn trương rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý, sử dụng để lập phương án sử dụng đất trình UBND địa phương có ý kiến về phương án và giá đất để cấp có thẩm quyền phê duyệt trước khi tổ chức xác định giá trị DN CPH. Cơ quan đại diện chủ sở hữu chỉ đạo người đại diện phần vốn nhà nước đôn đốc các DN đã CPH thực hiện nghiêm việc đăng ký giao dịch, niêm yết trên thị trường chứng khoán.