Lo hàng ngoại ngập tràn thị trường nội

Nhiều nhóm hàng thuộc diện cần kiểm soát nhập khẩu hoặc hạn chế nhập đang có dấu hiệu tăng mạnh trong thời gian gần đây, nhất là từ các quốc gia trong Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC). Khi cán cân xuất nhập khẩu thay đổi, thị trường bị khối ngoại thao túng, nhập siêu quay trở lại là điều khó tránh khỏi.

Trong 4 tháng gần đây nhất, theo số liệu của Bộ Công thương, nhập siêu của khu vực doanh nghiệp trong nước ước đạt 5,6 tỷ USD. Riêng nhập siêu từ thị trường Trung Quốc ước đạt 8,9 tỷ USD.

Kim ngạch của nhóm hàng cần kiểm soát nhập khẩu đã đạt 2,2 tỷ USD, tăng mạnh đến 11,3% so với cùng kỳ năm trước và cao hơn mức tăng 9,1% của năm 2015 so với năm 2014. Bộ Công thương cho rằng đây là yếu tố cần quan tâm trong điều hành nhập khẩu. Còn kim ngạch của nhóm hàng hạn chế nhập khẩu cũng tăng đến 8,9% (ước đạt 2,2 tỷ USD).

Tăng mạnh ở nhóm hàng cần kiểm soát

Đơn cử như mặt hàng rau quả vốn là thế mạnh của Việt Nam, thuộc nhóm hàng cần kiểm soát nhập khẩu đã tăng lên 37,3% so với cùng kỳ năm ngoái.

Khi nhận định về các hiệp định thương mại tự do (FTA) gần đây, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển có lưu ý khu vực nông nghiệp sẽ dễ bị tổn thương, bởi vì sản phẩm của các nước có FTA với Việt Nam sẽ dễ dàng nhập khẩu vào Việt Nam.

Trong khi đó, nông sản Việt nếu không cạnh tranh được, không đảm bảo tiêu chuẩn thì cũng khó mà xâm nhập được vào thị trường các nước trên dù họ có đưa thuế nhập khẩu về 0%.

Hoặc như TPP, điều đáng lo hiện nay, theo Vụ Công nghiệp nặng (Bộ Công thương), là việc giảm thuế quan có thể khiến luồng hàng nhập khẩu từ các nước vào Việt Nam sẽ gia tăng, với giá cả cạnh tranh hơn.

Thị phần hàng hoá liên quan tại Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng và cạnh tranh sẽ gay gắt hơn. Sản phẩm nông nghiệp đứng trước sự cạnh tranh gay gắt, nhất là các mặt hàng nông sản và nông dân là những đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong hội nhập.

Cũng theo Bộ Công thương, trong 4 tháng qua, kim ngạch nhập khẩu linh kiện phụ tùng ô tô cũng tăng 24,3%. Kim ngạch một số mặt hàng dùng làm nguyên liệu phục vụ sản xuất như than đá tăng đến 125,9%, urê tăng 163,7%, phôi thép tăng 64,1%, thủy tinh và các sản phẩm từ thủy tinh tăng 37,9%…

Thống kê cũng cho thấy nhập khẩu từ Châu Á hiện nay chiếm 81,3% tổng kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam. Còn theo số liệu gần đây của Tổng cục Hải quan, trong khu vực ASEAN, xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này đạt 4,01 tỉ USD nhưng nhập khẩu hàng hóa từ các nước ASEAN lại đạt 5,39 tỉ USD.

Nguy cơ vùng trũng của hàng ngoại ?

Với kết quả trên, cán cân thương mại hàng hóa giữa Việt Nam và các nước ASEAN trong quý I/2016 đã thâm hụt 1,38 tỉ USD. Trong đó, các nước có mức thâm hụt lớn nhất là với Thái Lan (trị giá 982 triệu USD), Singapore –806 triệu USD, Malaysia –318 triệu USD…

Cũng theo ông Trương Đình Tuyển, AEC tuy không tạo ra đột biến như các FTA kiểu mới nhưng lĩnh vực phân phối và xu thế hàng Thái Lan, nhất là nông sản, sẽ xâm nhập mạnh hơn, cạnh tranh với hàng Việt Nam do sự thâu tóm các trung tâm phân phối của các doanh nghiệp này thông qua việc mua lại cũng như thiết lập hệ thống phân phối mới.

Có thể nhìn thấy rõ là tình trạng nhập khẩu như hiện nay có nguyên nhân lớn từ thực trạng phụ thuộc quá lớn của nền sản xuất trong nước vào nguyên liệu nhập khẩu đã diễn ra nhiều năm nay nhưng vẫn chưa có giải pháp khắc phục hữu hiệu.

Do đó, theo cảnh báo của các chuyên gia, xét về lâu dài, để có thể kiềm chế và tiến tới giảm nhập siêu một cách hữu hiệu, chỉ có cách là chủ động nguồn nguyên liệu sản xuất để thay thế các mặt hàng nguyên liệu nhập khẩu.

Ông Lê Phước Vũ, Chủ tịch Hoa Sen Group, đã từng cảnh báo, khi thị trường mở cửa, nếu chuẩn bị hội nhập không tốt thì Việt Nam sẽ trở thành vùng trũng tiêu thụ hàng hoá của các nước trong khu vực.

Để tránh rủi ro từ hàng ngoại, giới chuyên gia lưu ý về phía các DN nội địa cũng cần nâng cao năng lực cạnh tranh của mình, năng lực hiểu biết và thực hiện theo đúng quy định của các hiệp định thương mại tự do.

Nói như ông Lê Phước Vũ, cần chủ động xây dựng cho mình một chiến lược thương hiệu đúng đắn và hiệu quả với chuỗi lợi thế cạnh tranh cốt lõi.

Điều đó đòi hỏi doanh nghiệp nội địa phải có quy trình sản xuất khép kín, phát triển hệ thống phân phối – bán lẻ trong nước nhằm đưa sản phẩm đến tận tay người tiêu dùng, xây dựng hình ảnh thương hiệu mạnh và tạo được nhu cầu từ thương hiệu.

Hội nhập đi liền với cạnh tranh khốc liệt. Sức ép cạnh tranh ngày càng quyết liệt khi các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương chính thức trở thành hiện thực trong thời gian tới.

Khi các hàng rào thuế quan được xoá bỏ, hàng ngoại nhập càng ồ ạt tràn vào. Các thương hiệu Việt ngay trên sân nhà sẽ bị cạnh tranh gay gắt hơn với nhiều đối thủ hơn, trên bình diện rộng hơn, sâu hơn.

Vì vậy, nhìn vào trực trạng nhập khẩu hiện nay, các DN Việt cũng nên thích nghi với mọi thay đổi và thách thức của thị trường như lúc này.