EU công bố dự thảo tiêu chuẩn CBAM tạm thời cho thép: Chênh lệch lớn giữa các công nghệ luyện thép, tác động tới thép nhập khẩu

Dự thảo - theo Fastmarkets - cung cấp cái nhìn đầu tiên về cách EC sẽ tính toán suất phân bổ miễn phí cụ thể (SEFA) và điều chỉnh phân bổ miễn phí (FAA), đồng thời cho thấy sự khác biệt rất lớn về phát thải carbon và chi phí tuân thủ giữa các tuyến công nghệ luyện thép hiện nay.

1. Ba mức tiêu chuẩn theo từng tuyến công nghệ

Dự thảo đặt ra ba mức tiêu chuẩn CBAM tạm thời đối với các sản phẩm thép:

Khoảng chênh hơn 1,2 tCO₂/tấn giữa BF/BOF và Scrap-EAF cho thấy mức độ tác động khác biệt rất lớn khi giá carbon EU ETS được tính đầy đủ vào chi phí CBAM. Các tiêu chuẩn CBAM này sẽ là cơ sở để EC thực hiện FAA - cơ chế liên kết trách nhiệm CBAM với tiến độ giảm dần của phân bổ miễn phí EU ETS. Khi lượng phân bổ miễn phí bị cắt giảm, nhà nhập khẩu thép carbon cao sẽ phải mua nhiều chứng chỉ CBAM hơn.

2. Tác động đối với thép dẹt: HRC, CRC, HDG

Với giá carbon EU ETS trong khoảng 80-90 EUR/tCO₂, Fastmarkets ước tính chi phí CBAM đối với thép cuộn cán nóng (HRC) nhập khẩu có thể đạt:

• 40–120 EUR/tấn thép, tùy tuyến công nghệ và quốc gia xuất khẩu.
• Riêng thép Scrap-EAF có thể chỉ chịu chi phí <40 EUR/tấn.

Mức tác động này hiện được đánh giá là “có thể hấp thụ” bởi thị trường, do giá thép nhập khẩu đang thấp hơn đáng kể so với thép nội địa EU:

• HRC nội địa Bắc Âu: ~612,9 EUR/tấn
• HRC nhập khẩu CFR Bắc Âu: 480-520 EUR/tấn

Nguồn tin thị trường nhận định rằng khi CBAM được định giá đầy đủ theo ETS, sự khác biệt tiêu chuẩn giữa các tuyến công nghệ sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến tính cạnh tranh của thép nhập khẩu - đặc biệt là thép dựa trên lò cao (BF/BOF).

Thương nhân tại Đức đánh giá: “CBAM củng cố ưu thế của công nghệ phát thải thấp như EAF. Đối với các nhà sản xuất dựa vào công nghệ lò cao sử dụng than, sự điều chỉnh có thể sẽ rất lớn.”

3. Thị trường thận trọng với hợp đồng giao 2026

Do tiêu chuẩn CBAM tạm thời và bộ giá trị mặc định chưa được công bố đầy đủ, hoạt động thương mại cho các lô hàng thép nhập khẩu năm 2026 đang diễn biến chậm. Nhà nhập khẩu tại Ý chia sẻ: “Mỗi tấn thép vào EU đều gánh chi phí carbon. Nhưng khi chưa có tiêu chuẩn cuối cùng, rất khó để định giá chính xác.”

4. Hai phương pháp tính SEFA: Dữ liệu thực tế và giá trị mặc định

Phương pháp dữ liệu thực tế (Actual data)

Doanh nghiệp phải tính phát thải dựa trên:

• Cường độ phát thải từng nguyên liệu tiền chất (precursor),
• Khối lượng precursor tiêu thụ,
• Cộng phát thải từ quá trình gia công tại cơ sở.

Dự thảo cũng yêu cầu tính đệ quy, tức phát thải của mọi precursor như gang, HRC, CRC, ferro-alloys… đều được dồn vào phát thải của sản phẩm cuối cùng (ví dụ: crc → hdg).

Phương pháp giá trị mặc định (Default values)

Nếu doanh nghiệp không cung cấp được dữ liệu xác minh, phải dùng giá trị mặc định do EC ban hành – thường cao hơn thực tế, dẫn đến tăng chi phí CBAM.

5. Giá trị mặc định dự kiến công bố vào tháng 3-4/2026

Theo nguồn tin ngành, bộ giá trị mặc định CBAM và bộ tiêu chuẩn ETS chính thức sẽ chỉ được EC công bố vào tháng 3-4/2026. Điều này kéo dài trạng thái thiếu minh bạch, khiến doanh nghiệp xuất khẩu vào EU gặp khó trong:

• Lập kế hoạch giao hàng,
• Dự tính chi phí CBAM,
• Đàm phán giá xuất khẩu.

6. Nhận định ban đầu đối với doanh nghiệp thép

Bộ tiêu chuẩn CBAM tạm thời cho thấy định hướng rõ ràng của EU:

• Ưu tiên mạnh công nghệ EAF - phế liệu,
• Tăng chi phí đối với thép phát thải cao (BF/BOF),
• Tiến tới “chuẩn hóa phát thải” cho mọi nhà cung cấp vào EU.

Đối với doanh nghiệp thép Việt Nam, một số điểm cần lưu ý:

• Theo dõi chặt chẽ tiêu chuẩn CBAM chính thức và giá trị mặc định dự kiến ban hành 2026.
• Tăng lợi thế cạnh tranh nếu sản phẩm xuất khẩu dựa trên EAF - phế liệu.
• Chuẩn bị đầy đủ số liệu MRV phát thải để tránh bị áp giá trị mặc định cao.
• Định hướng đầu tư giảm phát thải ngày càng trở thành điều kiện tiên quyết để giữ thị trường EU.

Dự thảo tiêu chuẩn CBAM tạm thời cho thép của EU là tín hiệu quan trọng cho toàn ngành. Việc phân tách rõ ràng ba tuyến công nghệ và thiết lập hệ số phát thải chênh lệch lớn cho thấy EU đang tiến tới một sân chơi cạnh tranh dựa trên mức phát thải, trong đó các nhà sản xuất phát thải thấp sẽ có lợi thế vượt trội.

Th.S