Những chính sách thận trọng của Trung Quốc có thể trụ vững trước cú sốc thương mại?

Đầu tư tài sản cố định chỉ tăng 3,5% so với cùng kỳ năm ngoái, giảm từ mức 4,3% của tháng 3, chủ yếu do đầu tư vào sản xuất chững lại. Tăng trưởng doanh số bán lẻ cũng giảm từ 5,9% xuống còn 5,1%, trong đó doanh số ô tô đặc biệt suy yếu dù có các chương trình hỗ trợ đổi xe. Những chỉ số kinh tế được cập nhật thường xuyên trong đầu tháng 5 cho thấy tình hình di chuyển đô thị giảm và doanh số bất động sản tiếp tục đi xuống, bất chấp thỏa thuận đình chiến thuế quan tạm thời trong 90 ngày giữa Mỹ và Trung Quốc.

Tuy nhiên, xuất khẩu của Trung Quốc vẫn thể hiện sức chống chịu khi tăng 8,1% trong tháng 4 so với cùng kỳ. Tuy nhiên, đằng sau con số đó là sự dịch chuyển đáng kể: xuất khẩu trực tiếp sang Mỹ giảm mạnh 21%, trong khi xuất khẩu sang Đông Nam Á tăng vọt. Việt Nam và Thái Lan lần lượt ghi nhận mức tăng 23% và 28%, phản ánh xu hướng chuyển dịch hàng hóa - nhiều mặt hàng được chế biến tại các quốc gia này và sau đó tái xuất sang Mỹ. Xuất khẩu sang EU, Mỹ Latinh, Trung Đông và châu Phi cũng tăng mạnh, cho thấy nỗ lực đa dạng hóa thị trường của Trung Quốc trước sức ép từ chính quyền Washington.

Dữ liệu theo từng mặt hàng củng cố xu hướng này. Xuất khẩu chip bán dẫn và pin lithium-ion tăng mạnh, cho thấy thương mại điện tử tiếp tục được định tuyến qua các quốc gia thứ ba. Trong khi đó, xuất khẩu đất hiếm giảm rõ rệt do Trung Quốc áp dụng hạn chế mới nhằm vào Mỹ - động thái làm dấy lên lo ngại đối với các chuỗi cung ứng toàn cầu phụ thuộc vào loại khoáng sản chiến lược này.

Tuy nhiên, thỏa thuận tạm ngưng thuế quan 90 ngày chỉ giúp giảm bớt áp lực ở mức hạn chế. Mức thuế trung bình áp dụng lên hàng hóa Trung Quốc vẫn ở mức cao, khoảng 44%, và sự bất định về chính sách vẫn đè nặng lên quyết định kinh doanh của doanh nghiệp. Trong khi nhập khẩu từ Trung Quốc vào Mỹ có thể hồi phục phần nào trong thời gian tạm lắng này, áp lực tránh thuế vẫn tồn tại và có thể khiến Mỹ gia tăng sức ép lên các nước thứ ba để ngăn chặn hành vi chuyển tải và gắn nhãn lại hàng hóa.

Trong thời gian tới, xuất khẩu của Trung Quốc được dự báo sẽ biến động mạnh, đặc biệt khi thời hạn đình chiến kết thúc vào đầu tháng 8 tới. Một làn sóng “xuất trước để né thuế” có thể sẽ xuất hiện. Nếu không đạt được thỏa thuận toàn diện hơn giữa 2 nước, khối lượng xuất khẩu có thể bắt đầu giảm từ quý III.

Trước những tác động của chiến tranh thương mại, Bắc Kinh đã đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ. Từ cuối năm 2024, chính phủ Trung Quốc đã tăng tốc chi tiêu tài khóa, phát hành trái phiếu sớm để tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng và chiến lược. Trái phiếu ngân khố đặc biệt được sử dụng để bơm thanh khoản, thúc đẩy đầu tư công.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) cũng đã có hành động tức thời. Ngày 7 tháng 5, PBoC hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc (RRR) thêm 50 điểm cơ bản, bơm vào hệ thống 1.000 tỷ nhân dân tệ. Cùng với đó là động thái hạ 10 điểm cơ bản của lãi suất repo 7 ngày và mở rộng các công cụ tiền tệ “có mục tiêu” – bao gồm các chương trình cho vay ưu đãi trong lĩnh vực đổi mới công nghệ, tiêu dùng dịch vụ và chăm sóc người cao tuổi.

Tuy nhiên, những biện pháp này đang gặp hạn chế. Niềm tin khu vực tư nhân vẫn mong manh. Nhu cầu vay dài hạn của doanh nghiệp trong tháng 4 giảm gần 40% so với cùng kỳ, trong khi vay mua nhà tiếp tục suy giảm. Thị trường lao động ảm đạm và giá bất động sản đi xuống khiến các hộ gia đình thắt chặt chi tiêu, làm suy yếu hy vọng phục hồi tiêu dùng nội địa.

Với xu hướng tiết kiệm phòng ngừa, người dân tiếp tục ngại vay và không chịu rút tiền tiết kiệm cho những khoản chi lớn - đặc biệt là nhà ở, dẫn đến đà suy thoái của thị trường bất động sản có thể càng thêm trầm trọng. Giá nhà tiếp tục giảm, hoạt động xây dựng vẫn yếu, và lượng phát hành thế chấp mới trong tháng 4 lại quay về trạng thái âm - cho thấy niềm tin người tiêu dùng chưa có dấu hiệu phục hồi.

Dù sản xuất công nghiệp và đầu tư vẫn vững, sức cầu trong nước yếu cùng với cuộc khủng hoảng bất động sản cho thấy những điểm dễ tổn thương trong nền kinh tế Trung Quốc. Chiến tranh thương mại với Mỹ - với các đợt leo thang và hạ nhiệt liên tiếp - đang làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đầu tư và tâm lý thị trường.

Khi chưa có dấu hiệu Mỹ sẽ dỡ bỏ phần lớn thuế quan, Trung Quốc đối mặt với thách thức duy trì tăng trưởng và ổn định kinh tế giữa bối cảnh toàn cầu đang phân mảnh và chính sách bảo hộ gia tăng. Bộ công cụ chính sách hiện tại - gồm mở rộng tài khóa có kiểm soát, nới lỏng tiền tệ và thúc đẩy tự cường công nghệ - là bước đi có tính toán của Trung Quốc, nhưng hiệu quả thực tế vẫn cần thời gian kiểm chứng.

Nửa cuối năm 2025 sẽ là giai đoạn thử thách khả năng của Trung Quốc trong việc phục hồi niềm tin tiêu dùng, điều tiết thương mại, và duy trì ổn định ở lĩnh vực bất động sản - một yếu tố then chốt để giữ vững đà tăng trưởng trong bối cảnh địa chính trị và kinh tế toàn cầu đang ngày càng phức tạp.

T.L