Cơ chế điều chỉnh biên giới các-bon của EU (gọi tắt là CBAM) là một cơ chế mới, với những quy định, hướng dẫn cụ thể liên quan đến kiểm đếm, đo đếm phát thải CO2, phát thải khí nhà kính mà doanh nghiệp phải tuân thủ khi xuất khẩu hàng hóa sang EU. CBAM sẽ chính thức vận hành từ ngày 01/01/2026.
CBAM là một cơ chế mới, với những quy định, hướng dẫn cụ thể liên quan đến kiểm đếm, đo đạc phát thải CO2, phát thải khí nhà kính mà doanh nghiệp phải tuân thủ khi xuất khẩu hàng hóa sang EU và định giá cho lượng khí nhà kính phát thải trong quá trình sản xuất các hàng hóa được nhập khẩu có mức phát thải cao
CBAM đã bắt đầu tiến hành nghĩa vụ nộp báo cáo đối với các sản phẩm nhập khẩu vào EU thuộc 06 ngành được quy định từ tháng 10/2023 và sẽ chính thức vận hành từ ngày 01/01/2026.
- Giai đoạn chuyển tiếp (10/2023 - 12/2025): Khai báo dữ liệu
- Giai đoạn chính thức (1/2026 - 12/2033): Khi hàng hóa vượt phát thải do EU quy định sẽ phải mua chứng chỉ CBAM.
- Giai đoạn toàn diện (sau tháng 1/2034): Hàng hóa vượt phát thải do EU quy định sẽ không được quyền nhập khẩu vào thị trường EU
Các điều chỉnh sẽ bao gồm những yếu tố sau:
1. Phương pháp luận:
Cho đến cuối năm 2024, các doanh nghiệp sẽ có thể lựa chọn báo cáo theo ba cách:
(a) báo cáo đầy đủ theo phương pháp mới (phương pháp EU);
(b) báo cáo dựa trên phương pháp tương đương (ba tùy chọn);
(c) báo cáo dựa trên các giá trị tham chiếu mặc định (chỉ đến tháng 7 năm 2024).
Nhưng kể từ 01/01/2025, chỉ báo cáo theo phương pháp EU mới được chấp nhận ngoại trừ đối với hàng hóa phức tạp, ước tính (bao gồm cả giá trị mặc định) chỉ có thể được sử dụng nếu chúng chiếm ít hơn 20% tổng lượng khí thải nhúng.
2. Doanh nghiệp ngoài EU có thể khai báo online trực tiếp
Các doanh nghiệp ngoài EU có thể khai báo trực tiếp trên Cổng đăng ký Hệ thống cơ sở CBAM (sẽ được mở từ ngày 01/01/2025 cho các nhà vận hành lắp đặt). Việc khai báo trực tiếp sẽ giúp các nhà sản xuất bên ngoài EU có thể chủ động trong việc khai báo và đảm bảo cả về việc xử lý các thông tin dữ liệu nhạy cảm liên quan đến sản xuất kinh doanh của riêng doanh nghiệp cần bảo mật.
Ví dụ cùng một doanh nghiệp cung cấp cho nhiều khách hàng tại EU, việc khai báo hàng hóa chỉ cần 01 lần trong quý thay vì doanh nghiệp phải khai báo thành nhiều lần.
3. EU sẽ tiến hành rà soát nhằm bổ sung thêm hàng hóa vào danh mục chịu sự điều chỉnh
Hiện tại, EU đang tiến hành yêu cầu khai báo đối với các mặt hàng sản phẩm thuộc 06 nhóm ngành là: xi măng, sắt thép, phân bón, nhôm, điện và hydrogen.
Trong năm 2025, Ủy ban Châu Âu sẽ xem xét việc tăng danh mục hàng hóa chịu sự điều chỉnh của CBAM, cụ thể như sau:
- Đối với 06 nhóm ngành đã công bố: xem xét bổ sung thêm các sản phẩm hàng hóa tại hạ nguồn của chuỗi giá trị theo từng ngành.
- Ngoài ra, Ủy ban Châu Âu sẽ xem xét việc bổ sung thêm một số ngành hàng có lượng phát thải lớn khác vào danh mục như: Giấy và các sản phẩm từ giấy, nhựa và các sản phẩm từ nhựa, Gương/kính và các sản phẩm từ gương/kính.
"EU tuy là một thị trường khó tính với rất nhiều yêu cầu chặt chẽ không chỉ về chất lượng sản phẩm mà còn về bảo vệ môi trường, nhưng chúng ta không thể phủ nhận tiềm năng và giá trị mà thị trường EU mang lại vì vậy việc sẵn sàng và thích ứng đối với cơ chế CBAM trở thành một điều kiện bắt buộc đối với các doanh nghiệp ngành Thép nói riêng và các doanh nghiệp sản xuất nói chung khi muốn nhập khẩu hàng hóa vào thị trường này. "
Hoàng Trung